غرض
(غَ رَ) [ ع . ] 1 - (مص ل .) مشتاق شدن . 2 - (اِمص .) آ رزومندی . 3 - (اِ.) هدف، نشانة تیر. 4 - هدف، مقصود. 5 - اراده، قصد. 6 - دشمنی، قصد بد.
● animus, otive, rejudice, pite, pleen
عمومی : aprivate end
grudge ==> [.v]: بى میلى، اکراه، بیزارى، لج، کینه، غرض، غبطه، بخل ورزیدن، لجاجت کردن، غبطه خوردن بر، رشک ورزیدن به، غرغر کردنintention ==> [.n]: قصد، منظور، خیال، غرض، مفهوم، سگالpartiality ==> [.n]: طرفدارى، جانبدارى، تعصب، غرضpeeve ==> [.vt. & n]: کج خلق کردن، آزردن، کینه، غرضprejudice ==> [.vt. & n]: تبعیض، تعصب، غرض، غرض ورزى، قضاوت تبعیض آمیز، خسارت و ضرر، تبعیض کردن، پیش داورىspite ==> [.v. & n]: لج، کینه، بغض، بدخواهى، غرض، کینه ورزیدن، برسرلج آوردنanimus ==> [.n]: اراده، قصد، نیت، روح دشمنى و غرض، عنادmotive ==> انگیزه، محرک، داعى، سبب، علت، انگیختن
[غ َ رَ]
{ع مص}
تافتگی و اندوهناکی .به ستوه آمدن
آماجگاه . برجاس . تکوک . چنگال . نموک . بوته . بکوک . تلوک . دفک: تیر تدبیر او بر واسطه غرض نشست . (ترجمه تاریخ یمینی چ 1272 ه' . ق. ص 432). اما میخواست تا پسر چون پدر مطعون السنه بشر نشود و غرض سهام ملام بندگان باری تعالی نگردد. (جهانگشای جوینی ).* خواست و آهنگ
رزبان برزد سوی رز گامی را
غرضی راو مرادی را و گامی را.
بود آن همگان را غرض و مصلحت خویش
این را غرض و مصلحت شاه جهان است .
اگر به شرح آن مشغول شود غرض در میان گم گردد. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 95). و این گرگ پیر گفت : قومی ساخته اند از محمودی و مسعودی ، و به اغراض خویش مشغول ، ایزد عز ذکره عاقبت به خیر کناد. (تاریخ بیهقی ص 230). اکنون چون حال الفت و موافقت بدین درجه رسید ما را سه غرض است که این رسولان را بدان فرستاده آمده است . (تاریخ بیهقی ص 518). غرضی که بنده را بود آن بود که خاص و عام را مقرر گردد که رای عالی با بنده به نیکوئی تا کدام جایگاه است بنده را (خواجه احمد) آن غرض به جای آمد. (تاریخ بیهقی ص 166). خداوندداند که مرا در چنین کارها غرض نیست جز صلاح هر دو جانب نگاه داشتن . (تاریخ بیهقی ص 166).
که شناسد که چیست از عالم
غرض کردگار فرد غفور.
سخن حجت بشنو که مر او را غرضی
نیست الا طلب فضل خداوند و رضاش .
به علم بر غرض گردش فلک بررس
اگر به کوته قامت همی برو نرسی .
غرض آن بود تا نخست مرا
فهم گردد ز شاعری اسرار.
غرض مدح و محمدت بودی
وز پی حمد و مکرمت زادی .
بُوَد زبانی
تو بوده ای غرض از گوهر بنی آدم .
چنانکه غرض کشاورز در پراکندن تخم دانه باشد که قوت اوست . (کلیله و دمنه ). غرض از ترجمه این کتاب فایت گردد. (کلیله و دمنه ). اما غرض آن بود که شناخته شود که حکمت همیشه عزیز بوده است . (کلیله و دمنه ).
هیچ دانی غرض از اینها چیست
هر که خندید بیش بیش گریست .
بی غرض پندهمچو قند بود
با غرض پند پایبند بود.
از جاه تو و مال تو در دهر کسی نیست
ناکرده به حاصل غرض جاهی و مالی .
مرد مسافر حدیث خانه که گوید
زآن غرضش زن بود که بانوی خانه ست .
چو مدد ز بخت خواهم دل از او غرض نیابد
چو درخت زهر کارم بر از او شکر نیاید.
نآیدت از بود من هیچ غرض جز سخن
نیستم از نفس تو هیچ غرض جز دعا.
گفت بر گنج بسته دست میاز
کز غرض کوته است دست دراز.
غرضی کز تو دلستان یابم
رایگان است اگر به جان یابم .
زمان با زمان کار تو پیش باد
غرض با تمنای تو خویش باد.
دید ما را دید او نعم العوض
هست اندر دید او کلی غرض .
زآنکه ناطق حرف بیند یا غرض
کی شود یکدم محیط دو غرض .
گر تاج مینهی غرض ما قبول تست
ور تیغ میزنی طلب ما رضای تست .
غرض زین سخن آنکه گفتار نرم
چو آب است بر آتش مرد گرم .
غرض نقشی است کز ما بازماند
که هستی را نمی بینم بقائی .
کی دهد دست این غرض یارب که همدستان شوند
خاطر مجموع ما زلف پریشان شما.
من و دل گر فنا شویم چه باک
غرض اندر میان سلامت اوست .
غرض ز مسجد و میخانه ام وصال شماست
جز این خیال ندارم خدا گواه من است .
* الغرض ، تکیه کلامی است ، به معنی مقصود این است . باری . خلاصه . و گاهی بی الف و لام نیز به همین معنی به کار رود:
غرض ، آوردبه گوشم سر و گفت
که به پایان شوم ان شاء اللّه .
* رای و عقیده .* منفعت . کار. چیزهای مهم : اغراضه کاغراضی ; یعنی منافع او برای من مثل منافع خودم است . استفاده ای که از کاری در نظر دارند. (دزی ج 2 ص 207). خواهشی نهانی بیشتر به قصد انتفاع خود:
بردامنش نه غیر غرض چیزی
هم پود از غرض همه هم تارش .
دوستی کز سرغرض شد دوست
هان و هان تاش دوست نشماری .
به غرض دوستی مکن که خواص
درس و التین بی شره نکنند.
گر تنت از چرک غرض پاک نیست
زر نه همه سرخ بود باک نیست .
غرضها تیره دارد دوستی را
غرضها را چرا از دل نرانیم .
چون غرض آمد هنر پوشیده شد
صد حجاب از دل به سوی دیده شد.
* قصد شخصی به زیان دیگران یا دشمنانگی
غرض مشنو از من نصیحت پذیر
ترا در نهان دشمن است این وزیر.
-اهل غرض ; مردمان بدخواه و کینه ور. (ناظم الاطباء).
-با غرض ; از روی قصد و اراده . (ناظم الاطباء).
-* بدخواه و باکینه و بدفطرت و بدنفس . (ناظم الاطباء). آنکه غرض و نظر سودجویی دارد.
-بیغرض ; آنکه غرض ندارد. پاکدل:
از تو نیز ار بدین غرض برسم
با تو هم بیغرض بود نفسم .
بعد از دعا نصیحت داعی بیغرض
نیکت بودچو نیک تامل کنی دران .
-بیغرضانه ; صادقانه و خالصانه . (ناظم الاطباء).از روی بیغرضی .
-بیغرضی ; بیغرض بودن . غرض نداشتن:
صانع قادر دگر ز بیغرضی
گنبد گردان زرنگار کند.
-صاحب غرض ; شخص بدغرض . آنکه غرض و دشمنی دارد: اندیشیدم که اگر از پس چندین اختلاف رای متابعت این طایفه گیرم و قول صاحب غرض باور دارم همچنان نادان باشم که آن دزد. (کلیله و دمنه ).
ز صاحب غرض تا سخن نشنوی
که گر کار بندی پشیمان شوی .
و سخن صاحب غرض نشنود. (مجالس سعدی چ شوریده ص 25).
-غرض خفی ;کینه و بدخواهی نهفته و پوشیده . (ناظم الاطباء).
* ضربه . ضربت
{ع مص}
تافتگی و اندوهناکی .به ستوه آمدن
آماجگاه . برجاس . تکوک . چنگال . نموک . بوته . بکوک . تلوک . دفک: تیر تدبیر او بر واسطه غرض نشست . (ترجمه تاریخ یمینی چ 1272 ه' . ق. ص 432). اما میخواست تا پسر چون پدر مطعون السنه بشر نشود و غرض سهام ملام بندگان باری تعالی نگردد. (جهانگشای جوینی ).* خواست و آهنگ
رزبان برزد سوی رز گامی را
غرضی راو مرادی را و گامی را.
منوچهری .
بود آن همگان را غرض و مصلحت خویش
این را غرض و مصلحت شاه جهان است .
منوچهری .
اگر به شرح آن مشغول شود غرض در میان گم گردد. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 95). و این گرگ پیر گفت : قومی ساخته اند از محمودی و مسعودی ، و به اغراض خویش مشغول ، ایزد عز ذکره عاقبت به خیر کناد. (تاریخ بیهقی ص 230). اکنون چون حال الفت و موافقت بدین درجه رسید ما را سه غرض است که این رسولان را بدان فرستاده آمده است . (تاریخ بیهقی ص 518). غرضی که بنده را بود آن بود که خاص و عام را مقرر گردد که رای عالی با بنده به نیکوئی تا کدام جایگاه است بنده را (خواجه احمد) آن غرض به جای آمد. (تاریخ بیهقی ص 166). خداوندداند که مرا در چنین کارها غرض نیست جز صلاح هر دو جانب نگاه داشتن . (تاریخ بیهقی ص 166).
که شناسد که چیست از عالم
غرض کردگار فرد غفور.
ناصرخسرو.
سخن حجت بشنو که مر او را غرضی
نیست الا طلب فضل خداوند و رضاش .
ناصرخسرو.
به علم بر غرض گردش فلک بررس
اگر به کوته قامت همی برو نرسی .
ناصرخسرو.
غرض آن بود تا نخست مرا
فهم گردد ز شاعری اسرار.
مسعودسعد.
غرض مدح و محمدت بودی
وز پی حمد و مکرمت زادی .
مسعودسعد.
بُوَد زبانی
تو بوده ای غرض از گوهر بنی آدم .
مسعودسعد.
چنانکه غرض کشاورز در پراکندن تخم دانه باشد که قوت اوست . (کلیله و دمنه ). غرض از ترجمه این کتاب فایت گردد. (کلیله و دمنه ). اما غرض آن بود که شناخته شود که حکمت همیشه عزیز بوده است . (کلیله و دمنه ).
هیچ دانی غرض از اینها چیست
هر که خندید بیش بیش گریست .
سنائی .
بی غرض پندهمچو قند بود
با غرض پند پایبند بود.
سنائی .
از جاه تو و مال تو در دهر کسی نیست
ناکرده به حاصل غرض جاهی و مالی .
سوزنی .
مرد مسافر حدیث خانه که گوید
زآن غرضش زن بود که بانوی خانه ست .
خاقانی .
چو مدد ز بخت خواهم دل از او غرض نیابد
چو درخت زهر کارم بر از او شکر نیاید.
خاقانی .
نآیدت از بود من هیچ غرض جز سخن
نیستم از نفس تو هیچ غرض جز دعا.
خاقانی .
گفت بر گنج بسته دست میاز
کز غرض کوته است دست دراز.
نظامی .
غرضی کز تو دلستان یابم
رایگان است اگر به جان یابم .
نظامی .
زمان با زمان کار تو پیش باد
غرض با تمنای تو خویش باد.
نظامی (از آنندراج ).
دید ما را دید او نعم العوض
هست اندر دید او کلی غرض .
مولوی .
زآنکه ناطق حرف بیند یا غرض
کی شود یکدم محیط دو غرض .
مولوی .
گر تاج مینهی غرض ما قبول تست
ور تیغ میزنی طلب ما رضای تست .
سعدی (غزلیات ).
غرض زین سخن آنکه گفتار نرم
چو آب است بر آتش مرد گرم .
سعدی (بوستان ).
غرض نقشی است کز ما بازماند
که هستی را نمی بینم بقائی .
سعدی (گلستان ).
کی دهد دست این غرض یارب که همدستان شوند
خاطر مجموع ما زلف پریشان شما.
حافظ.
من و دل گر فنا شویم چه باک
غرض اندر میان سلامت اوست .
حافظ.
غرض ز مسجد و میخانه ام وصال شماست
جز این خیال ندارم خدا گواه من است .
حافظ.
* الغرض ، تکیه کلامی است ، به معنی مقصود این است . باری . خلاصه . و گاهی بی الف و لام نیز به همین معنی به کار رود:
غرض ، آوردبه گوشم سر و گفت
که به پایان شوم ان شاء اللّه .
خاقانی .
* رای و عقیده .* منفعت . کار. چیزهای مهم : اغراضه کاغراضی ; یعنی منافع او برای من مثل منافع خودم است . استفاده ای که از کاری در نظر دارند. (دزی ج 2 ص 207). خواهشی نهانی بیشتر به قصد انتفاع خود:
بردامنش نه غیر غرض چیزی
هم پود از غرض همه هم تارش .
ناصرخسرو.
دوستی کز سرغرض شد دوست
هان و هان تاش دوست نشماری .
خاقانی .
به غرض دوستی مکن که خواص
درس و التین بی شره نکنند.
خاقانی .
گر تنت از چرک غرض پاک نیست
زر نه همه سرخ بود باک نیست .
نظامی .
غرضها تیره دارد دوستی را
غرضها را چرا از دل نرانیم .
مولوی .
چون غرض آمد هنر پوشیده شد
صد حجاب از دل به سوی دیده شد.
مولوی .
* قصد شخصی به زیان دیگران یا دشمنانگی
غرض مشنو از من نصیحت پذیر
ترا در نهان دشمن است این وزیر.
سعدی (بوستان ).
-اهل غرض ; مردمان بدخواه و کینه ور. (ناظم الاطباء).
-با غرض ; از روی قصد و اراده . (ناظم الاطباء).
-* بدخواه و باکینه و بدفطرت و بدنفس . (ناظم الاطباء). آنکه غرض و نظر سودجویی دارد.
-بیغرض ; آنکه غرض ندارد. پاکدل:
از تو نیز ار بدین غرض برسم
با تو هم بیغرض بود نفسم .
نظامی .
بعد از دعا نصیحت داعی بیغرض
نیکت بودچو نیک تامل کنی دران .
سعدی (صاحبیه ).
-بیغرضانه ; صادقانه و خالصانه . (ناظم الاطباء).از روی بیغرضی .
-بیغرضی ; بیغرض بودن . غرض نداشتن:
صانع قادر دگر ز بیغرضی
گنبد گردان زرنگار کند.
ناصرخسرو.
-صاحب غرض ; شخص بدغرض . آنکه غرض و دشمنی دارد: اندیشیدم که اگر از پس چندین اختلاف رای متابعت این طایفه گیرم و قول صاحب غرض باور دارم همچنان نادان باشم که آن دزد. (کلیله و دمنه ).
ز صاحب غرض تا سخن نشنوی
که گر کار بندی پشیمان شوی .
سعدی (بوستان ).
و سخن صاحب غرض نشنود. (مجالس سعدی چ شوریده ص 25).
-غرض خفی ;کینه و بدخواهی نهفته و پوشیده . (ناظم الاطباء).
* ضربه . ضربت
[غ َ ر]
{ع ص}
دلتنگ و ملول . به ستوه آمده . (از اقرب الموارد).
{ع ص}
دلتنگ و ملول . به ستوه آمده . (از اقرب الموارد).
[غ ُ رُ]
{ع ا}
ج غُرضَة. (منتهی الارب ). غُرض . (اقرب الموارد). رجوع به غرضة شود.
{ع ا}
ج غُرضَة. (منتهی الارب ). غُرض . (اقرب الموارد). رجوع به غرضة شود.
[غ رَ]
{ع مص}
تازه گردیدن چیزی . (منتهی الارب ) (از آنندراج ). طری بودن . طراوت . (از اقرب الموارد).
{ع مص}
تازه گردیدن چیزی . (منتهی الارب ) (از آنندراج ). طری بودن . طراوت . (از اقرب الموارد).
پیش بند شتر مانند تنگ زین را. ج، غُروض، اغراض. (منتهی الارب) (آنندراج) الغرض للرحل کالحزام للسرج. (اقرب الموارد)جویچه ناتمام از رودبار، یا شعبه ای کلان از رودبار مغاک. ج، غُرضان، غِرضان. (منتهی الارب) شعبة فی الوادی غیر کاملة او اکبر من الهجیج، تقول : اصابنا مطر اسال زهاد الغرضان. (اقرب الموارد)آب جامه که در وی چیزی نکرده باشند. (منتهی الارب) (آنندراج) جای آبی که آن را ترک کنند و درآن چیزی نگذارند. (از اقرب الموارد)شکن جامه، یقال : طوی الثوب علی غروضه ; ای علی غروره.ترنجیدگی اندام از لاغری بعد فربهی، یقال : فی جسده غروض. (منتهی الارب) (آنندراج) آن است که کسی فربه شود و پس از آن لاغر گردد و در اندام وی چین و چروکی باقی ماند. (از اقرب الموارد) (مص) به غرضه بستن ناقه را.بازداشتن. (منتهی الارب) (آنندراج) : غرض عرضه ; کف عنه. (اقرب الموارد)شتابانیدن چیزی را پیش از وقت وی.دوتاه شدن. (منتهی الارب) (آنندراج) خم شدن. (دزی ج 2 ص 206) .شکن ناک گردیدن اندام جهت لاغری بعد فربهی.پر کردن آب جامه را. پر نکردن آب جامه را (از لغات اضداد است) (منتهی الارب) (آنندراج) پر کردن. (تاج المصادر بیهقی) پر کردن ظرف آب. کاستن از پری آن (ضد) (از اقرب الموارد) کم شدن. (تاج المصادر بیهقی)دوغ زدن پس مسکه برآوردن و دوغ خورانیدن قوم را. (منتهی الارب) (آنندراج) : غرض السقاء; مخضه فاذا ثمر صبه فسقاه القوم. (از اقرب الموارد)شیر تازه دادن. (تاج المصادر بیهقی)غرض له غریضاً; سقاه لبناً حلیباً. (اقرب الموارد)از شیر بازداشتن بزغاله را پیش از هنگام آن.تر و تازه چیزی چیدن یا بریدن آن را تر و تازه. (منتهی الارب) (آنندراج) : غرض الشی ; اجتناه طریاً او اخذه کذلک. (اقرب الموارد)
