خرگاه
فارسی
فارسی
واژهنامه معین
(خَ) (اِمر.) خیمة بزرگ، سراپرده .
انگلیسی
فارسی
فرهنگ آریانپور
● tent
فارسی
انگلیسی
فرهنگ فارسی به انگلیسی
tent ==> [.v]: چادر، خیمه، خیمه زدن، توجه، توجه کردن، آموختن، نوعى شراب شیرین اسپانیولى tent
فارسی
فارسی
لغتنامه دهخدا
[خ َ]
{ا مرکب}
جا و محل وسیع. (ناظم الاطباء) (برهان قاطع). مولف لغت نامه آنرا از «خر» بمعنی «بزرگ» و «گاه » بمعنی «جای » و «تخت » دانسته اند.* جای خوشی .(ناظم الاطباء). صاحب غیاث اللغات می گوید: بمعنی جای خوشی است چرا که «خر» بالکسر بزبان پهلوی بمعنی خوشی احوال است و خرگاه که بمعنی خیمه مستعمل است بمناسبت آنکه خیمه نیز جای خوشی است ، «از رشیدی » و «مدار» و «موید» و «کشف ». صاحب برهان نوشته : خر بالفتح بمعنی کلان چنانکه در لفظ «خرپشته » و «خرمگس »، و لفظ «گاه » بمعنی خیمه مطلق، پس لفظ خرگاه بالفتح خیمه کلان باشد. و در سراج اللغات نوشته که خرگاه بالکسر بمعنی جای خوشی ، و تحقیق آن است که خرگاه بفتح باشد موافق قیاس بمعنی جای بزرگ و کسر خاء بسبب کراهیت فتح خاء است که از اشتراک بمعنی حمار پیدا میشود:
خرگاه عیش درشکنید و به تَف ّ آه
ترکانه آتش از در خرگه برآورید.
* خیمه بزرگ و سراپرده . (ناظم الاطباء). سراپرده بزرگ. (یادداشت بخط مولف ):
خز بجای ملحّم و خرگاه
بدل باغ و بوستان آمد.
مردمانش [ مردمان کیماک ] اندر خرگاه نشیند و گردنده اند بر گیاخوار و آب و مرغزار تابستان و زمستان . (حدود العالم ). خمود جاییست که اندر وی مرغزارها و گیاه خوارها و خیمه و خرگاههای تغز غزیانست . (حدود العالم ). و هیچ نوعی را از خرخیز دهها و شهرها نیست البته و همه خرگاههاست الا آنجا که نشست خاقانست . (حدود العالم ). خداوندان خیمه و خرگاهند و ایشان را شهرها ودهها اندک است . (حدود العالم ).
وز آن پس بیامد یل رهنمای
بنزدیک خرگاه و پرده سرای .
ندیدند زنده کسی را بجای
زمین پر ز خرگاه و پرده سرای .
هر آنچش ببایست از خوردنی
ز پوشیدنی هم ز گستردنی
ز خرگاه وز خیمه و بارگی
بسازید پیران بیکبارگی .
که زال سپهبد بکابل در است
زمین پر ز خرگاه از لشکر است .
سلیح است و خرگاه و پرده سرای
فزون زآنکه اندیشه آرد بجای .
خسرو غازی آهنگ خراسان دارد
زده از غزنین تا جیحون تاژ و خرگاه .
گاه بی زخمه به خرگاه تو بربط زنمی
تا کسی نشنودی بانگ برون از خرگاه .
براه منزل من گر رباط ویران بود
کنون ستاره خورشید باشدم خرگاه .
چو بهتر ز خرگاه و طارم کنون
بخرگاه و طارم درون آذران .
و دستش بشکست پوشیده او را در سرای پرده بردند بخرگاه بر تخت بخوابانیدند و هوش ازوی بشد. (تاریخ بیهقی ). یافتم [ ابوالفضل بیهقی ] سلطان را همه روز شراب خورده و پس بخرگاه رفته . (تاریخ بیهقی ). چون او بخرگاه امیر رسید حدیثی آغاز کرد. (تاریخ بیهقی ). چون نزدیک وی رفتم در خرگاه تنها بودمرا بنشاند و هرکه بود همه را دور کرد. (تاریخ بیهقی ).
چه گویی چیست این پرده بدینسان بر هوا برده
چو در صحرای آذرگون یکی خرگاهی از مینا.
ناگاه ز گه چو ترک خرگاهی .
پس از چوب و گیاه خانه ها فرمود کردن و پس از آن خرگاه ساختند. (مجمل التواریخ و القصص ). از جانب چین لشکری با صدهزار خرگاه بمخاصمت او و قصد بلاد اسلام بیرون آمدند. (ترجمه تاریخ یمینی ).
گر حسن تو بر فلک زند خرگاهی
از هر برجی همی بتابد ماهی .
روز طوفان باد حزم نکوست
خاصه آنرا که خانه خرگاهست .
همیشه تا بلشکرگاه خسرو
جنیبت راند تا خرگاه خسرو.
خانه دولتست خرگاهت
تاج و تخت آستان درگاهت .
فریدون گفت نقاشان چین را
که پیرامون خرگاهش بدوزند.
چو رایت جناب وی اعلی المواقف
چو خرگاه ذات وی اقصی المطالب .
قمّه خرگاه دولت شقّه رایات جا
زینت تمکین و دین آرایش فرض سنن .
جان هوادار وصل خرگاهست
دل سراپرده مودت اوست .
خباء; خرگاه . (منتهی الارب ). خسیج ; خرگاه و گلیم بافته از صوف . خسی ; گلیم مانندی یا خرگاه مانندی که از ابریشم بافند. روق; خرگاه . فسطاط; خرگاه ارواق; خرگاه . (منتهی الارب ).* آلاچیق بزرگ. (ناظم الاطباء).* خیمه بزرگ مدور . (ناظم الاطباء) (برهان قاطع). قُبّه . (السامی فی الاسامی ). جنسی از خیام مراتب پادشاهی و ملوک . (شرفنامه منیری ): امیر بر تخت روان بود در خرگاه . (تاریخ بیهقی ).*در شاهنامه بمعنی سرزمین آمده ولی به موجب تحقیق پاول هرن آلمانی معنی سرزمین تحریف از خرغان یا خرگان است و به این اسم ده ها و شهرها بوده است . (یادداشت بخط مولف ).* جایگاهی است اطاقگونه که ازچوب سازند و بر آن پرده افکنند و در سفر بکار برند خاصه در زمستان . و هی بیت من خشب مصنوع علی هیئة مخصوصة و یغشی بالجوح و نحوه تحمل فی السفر لتکون فی الخیمة للمبیت فی الشتاء لوقایة البرد. (صبح الاعشی ج 2ص 131). بعث الی بیت یسمی عندهم الخرقه [ خرگاه ] وهو عصی من الخشب تجمع شبه القبة و تجعل علیها اللبود و یفتح اعلاه لدخول الضوء و الریح مثل البادهنج و یسد متی احتلج الی سده و اتوا بالفروش و فرشوه . (ابن بطوطه ).* طارم . (محمودبن عمر). طارمه . (مهذب الاسماء).
* خرمن ماه . هاله . (یادداشت بخط مولف ):
بدور خط تو دایم ز دیده ریزم اشک
که هست موجب باران چو مه زند خرگاه .
{ا مرکب}
جا و محل وسیع. (ناظم الاطباء) (برهان قاطع). مولف لغت نامه آنرا از «خر» بمعنی «بزرگ» و «گاه » بمعنی «جای » و «تخت » دانسته اند.* جای خوشی .(ناظم الاطباء). صاحب غیاث اللغات می گوید: بمعنی جای خوشی است چرا که «خر» بالکسر بزبان پهلوی بمعنی خوشی احوال است و خرگاه که بمعنی خیمه مستعمل است بمناسبت آنکه خیمه نیز جای خوشی است ، «از رشیدی » و «مدار» و «موید» و «کشف ». صاحب برهان نوشته : خر بالفتح بمعنی کلان چنانکه در لفظ «خرپشته » و «خرمگس »، و لفظ «گاه » بمعنی خیمه مطلق، پس لفظ خرگاه بالفتح خیمه کلان باشد. و در سراج اللغات نوشته که خرگاه بالکسر بمعنی جای خوشی ، و تحقیق آن است که خرگاه بفتح باشد موافق قیاس بمعنی جای بزرگ و کسر خاء بسبب کراهیت فتح خاء است که از اشتراک بمعنی حمار پیدا میشود:
خرگاه عیش درشکنید و به تَف ّ آه
ترکانه آتش از در خرگه برآورید.
خاقانی .
* خیمه بزرگ و سراپرده . (ناظم الاطباء). سراپرده بزرگ. (یادداشت بخط مولف ):
خز بجای ملحّم و خرگاه
بدل باغ و بوستان آمد.
رودکی .
مردمانش [ مردمان کیماک ] اندر خرگاه نشیند و گردنده اند بر گیاخوار و آب و مرغزار تابستان و زمستان . (حدود العالم ). خمود جاییست که اندر وی مرغزارها و گیاه خوارها و خیمه و خرگاههای تغز غزیانست . (حدود العالم ). و هیچ نوعی را از خرخیز دهها و شهرها نیست البته و همه خرگاههاست الا آنجا که نشست خاقانست . (حدود العالم ). خداوندان خیمه و خرگاهند و ایشان را شهرها ودهها اندک است . (حدود العالم ).
وز آن پس بیامد یل رهنمای
بنزدیک خرگاه و پرده سرای .
فردوسی .
ندیدند زنده کسی را بجای
زمین پر ز خرگاه و پرده سرای .
فردوسی .
هر آنچش ببایست از خوردنی
ز پوشیدنی هم ز گستردنی
ز خرگاه وز خیمه و بارگی
بسازید پیران بیکبارگی .
فردوسی .
که زال سپهبد بکابل در است
زمین پر ز خرگاه از لشکر است .
فردوسی .
سلیح است و خرگاه و پرده سرای
فزون زآنکه اندیشه آرد بجای .
فردوسی .
خسرو غازی آهنگ خراسان دارد
زده از غزنین تا جیحون تاژ و خرگاه .
بهرامی .
گاه بی زخمه به خرگاه تو بربط زنمی
تا کسی نشنودی بانگ برون از خرگاه .
فرخی (دیوان ص 358)
براه منزل من گر رباط ویران بود
کنون ستاره خورشید باشدم خرگاه .
فرخی .
چو بهتر ز خرگاه و طارم کنون
بخرگاه و طارم درون آذران .
منوچهری .
و دستش بشکست پوشیده او را در سرای پرده بردند بخرگاه بر تخت بخوابانیدند و هوش ازوی بشد. (تاریخ بیهقی ). یافتم [ ابوالفضل بیهقی ] سلطان را همه روز شراب خورده و پس بخرگاه رفته . (تاریخ بیهقی ). چون او بخرگاه امیر رسید حدیثی آغاز کرد. (تاریخ بیهقی ). چون نزدیک وی رفتم در خرگاه تنها بودمرا بنشاند و هرکه بود همه را دور کرد. (تاریخ بیهقی ).
چه گویی چیست این پرده بدینسان بر هوا برده
چو در صحرای آذرگون یکی خرگاهی از مینا.
ناصرخسرو.
ناگاه ز گه چو ترک خرگاهی .
ناصرخسرو.
پس از چوب و گیاه خانه ها فرمود کردن و پس از آن خرگاه ساختند. (مجمل التواریخ و القصص ). از جانب چین لشکری با صدهزار خرگاه بمخاصمت او و قصد بلاد اسلام بیرون آمدند. (ترجمه تاریخ یمینی ).
گر حسن تو بر فلک زند خرگاهی
از هر برجی همی بتابد ماهی .
(از کلیله و دمنه ).
روز طوفان باد حزم نکوست
خاصه آنرا که خانه خرگاهست .
انوری .
همیشه تا بلشکرگاه خسرو
جنیبت راند تا خرگاه خسرو.
نظامی .
خانه دولتست خرگاهت
تاج و تخت آستان درگاهت .
نظامی .
فریدون گفت نقاشان چین را
که پیرامون خرگاهش بدوزند.
سعدی (گلستان ).
چو رایت جناب وی اعلی المواقف
چو خرگاه ذات وی اقصی المطالب .
نظام قاری (دیوان چ استانبول ص 29).
قمّه خرگاه دولت شقّه رایات جا
زینت تمکین و دین آرایش فرض سنن .
نظام قاری .
جان هوادار وصل خرگاهست
دل سراپرده مودت اوست .
نظام قاری .
خباء; خرگاه . (منتهی الارب ). خسیج ; خرگاه و گلیم بافته از صوف . خسی ; گلیم مانندی یا خرگاه مانندی که از ابریشم بافند. روق; خرگاه . فسطاط; خرگاه ارواق; خرگاه . (منتهی الارب ).* آلاچیق بزرگ. (ناظم الاطباء).* خیمه بزرگ مدور
* خرمن ماه . هاله . (یادداشت بخط مولف ):
بدور خط تو دایم ز دیده ریزم اشک
که هست موجب باران چو مه زند خرگاه .
امیرخسرو (از مطلعالسعدین ).
فارسی
فارسی
لغتنامه دهخدا
[خ َ]
{اخ}
نام ایالتی بوده است:
ز مرزی کجا مرز خرگاه بود
ازاو زال را دست کوتاه بود.
{اخ}
نام ایالتی بوده است:
ز مرزی کجا مرز خرگاه بود
ازاو زال را دست کوتاه بود.
فردوسی .
فارسی
فارسی
لغتنامه دهخدا
[خ َ]
{اخ}
نام شهری بمصر در شمال بولاغ و نیز نام واحه ای بدانجا. (یادداشت بخط مولف ).
{اخ}
نام شهری بمصر در شمال بولاغ و نیز نام واحه ای بدانجا. (یادداشت بخط مولف ).